Shteti hebre jo vetëm që i shiti armë qeverisë së krahut të djathtë të Guatemalës por gjithashtu ofroi këshilla ushtarake që kontribuan në krimet e luftës që bëri kundër popullsisë së tij autoktone.
Lufta civile e Guatemalës përfundoi më 1996, por pasojat e saj mbi popullsinë autoktone të vendit, e cila ka vuajtur më shumë se grupet e tjera etnike dhe politike, vazhdon.
Në fund të vitit 2019, një mbrojtës i të drejtave të njeriut me qendër në Jeruzalem, Itay Mack, kërkoi një hetim nga kryeprokurori i Izraelit mbi rolin e shtetit në luftën civile, e cila vrau më shumë se 200,000 njerëz gjatë dekadave.
Por që nga ajo kohë, hetimi i prokurorit izraelit u ngadalësua, përderisa ministria e mbrojtjes së vendit bllokoi zbulimin e dokumenteve të ndjeshme. Kjo mund të provojë lidhjet e paligjshme të vendit me gjeneralët e krahut të djathtë të Guatemalës.
“Një qytetar që i bën një kërkesë një autoriteti publik, edhe nëse ka marrë një përgjigje paraprake për kërkesën e tij, nuk ka nevojë të presë për muaj me radhë përpara se të marrë një azhurnim në lidhje me statusin e trajtimit të kërkesës, sigurisht kur autoriteti publik është i vetëdijshëm për vonesën e zgjatur në trajtimin e tij dhe rëndësinë e çështjeve që dalin prej tij”, tha David Rosen, avokati i popullit për zyrën e prokurorit të Shtetit në përgjigje të taktikave të vonesës së ministrisë së mbrojtjes.
Sipas ekspertëve, fushata tokësore e djegur e ushtrisë izraelite kundër palestinezëve frymëzoi ushtrinë e djathtë të Guatemalës për të kopjuar taktikën kundër popullsisë rebele vendase Maya të vendit përmes një procesi brutal të “Palestinizimit” të tyre me “nacionalizmin e integruar” nga detyrimi i tyre.
Mundësimi i një grusht shtetit dhe, gjithashtu, i një gjenocidi
Në fillim të viteve 1980, ushtria e Guatemalës nën gjeneralin Jose Efrain Rios Montt, i cili erdhi në pushtet përmes një grushti ushtarak më 1982, i mbështetur nga ish-Presidenti i SHBA Ronald Reagan, kreu një masakër në fshat, në Dos Erres, duke vrarë të gjithë përveç katër vetave.
Në vitin 1999, një Komitet i Hetimit të së Vërtetës i sanksionuar nga KB, zbuloi se “Të gjitha provat balistike të marra (nga skena e fshatit) korrespondonin me fragmente plumbash nga armët e zjarrit dhe bishtajat e pushkëve Galil, të prodhuara në Izrael.”
Montt ishte gjithashtu mirënjohës për ushtrinë e Izraelit, për trajnimin e ushtarëve të Guatemalës, për suksesin e grushtit të tij ushtarak, i cili ishte thelbësor për kryerjen e gjenocidit kundër popullsisë së Maya-ve. Ekspertët kanë theksuar se “të paktën 300 këshilltarë izraelitë” ishin në Guatemalë gjatë grushtit të shtetit.
Fushata brutale e Montt-it kundër Maya-ve të vendit mbarti gjithashtu tema jashtëzakonisht të ngjashme me disa politika izraelite kundër palestinezëve.
Fushata “armë dhe fasule” e Montt-it, e cila ofronte “Nëse jeni me ne, ne do t’ju ushqejmë, nëse jo, do t’ju vrasim”, ishte pothuajse identike me planin e paqes ekonomike të kryeministrit aktual Benjamin Netanyahu për palestinezët nën Marrëveshjen e Shekullit, promovuar nga ish-Presidenti i SHBA Donald Trump.
Sipas planit, palestinezëve do t’u ofroheshin përfitime ekonomike kur heqin dorë nga pretendimet e tyre, shumë prej të cilave janë të regjistruara në të drejtën ndërkombëtare, mbi territoret e okupuara.
Më 2012, Montt-i u dënua përfundimisht për gjenocid dhe krime kundër njerëzimit pasi i shpëtoi ndjekjes penale për llogaritë e imunitetit parlamentar. Por ai nuk mund të burgosej për shkak të moshës së tij të vjetër.
ICC tani po kërkon të ndjekë penalisht Netanyahun dhe mundësuesit e tij për krime të pretenduara izraelite të luftës kundër Palestinës. Lidhja Izrael-Guatemalë tregon se jo vetëm që Izraeli dyshohet se ka kryer krime lufte kundër Palestinezëve, por gjithashtu ka lehtësuar shtetet e tjera si Guatemala në kryerjen e krimeve kundër njerëzimit.
Lidhjet e forta midis Izraelit dhe Guatemalës u bënë të qarta kur vendi i Amerikës Latine deklaroi se së bashku me disa vende, përfshirë ShBA, do të zhvendosnin ambasadën e tyre nga Tel Aviv në Jeruzalem më 2018.
Para lëvizjes, Presidenti i krahut të djathtë të Guatemalës, Jimmy Morales, i mbështetur nga të krishterët Ungjillorë të vendit, aleatë tradicionalë të Izraelit, shpjegoi pse do ta zhvendoste ambasadën e saj në Jeruzalem.
Ai tha: “Guatemala është historikisht pro-Izraelit. Në 70 vjet marrëdhënie, Izraeli ka qenë aleati ynë. Ne kemi një mënyrë të krishterë të të menduarit që, si dhe politika e tij, na bën të besojmë se Izraeli është aleati ynë dhe ne duhet ta mbështesim atë”.
