Duke shërbyer si një vend adhurimi për Sulltanët, klasën punëtore dhe të famshëm – xhamia Tesvikiye i ka parë të gjitha.
Në lagjen më të mirë të Stambollit në Nisantasi, xhamia Tesvikiye, e cila, megjithë moshën e saj, ende mund ta bëjë rrethinën e saj të duket e dobët, është rihapur pas një rinovimi të gjerë tre-vjeçar që kushton më shumë se 2 milion dollarë.
Fillimisht i porositur më 1854 nga Sulltan Abdulmecid I, struktura e madhe stoike qëndron larg nga dyqanet e butikëve dhe restorantet e nivelit të lartë që bëjnë vëmendje për këmbësorët.
Ndërsa Nisantasi sot është ndoshta më i njohur si destinacioni i elitës së vjetër të parave turke, fashionistas dhe disa prej të famshëmve më të mëdhenj të vendit, zona ia detyrohet ekzistencës së saj xhamisë Tesvikiye dhe një vendimi më shumë se 170 vjet më parë për të zhvilluar rajonin dhe zonat përreth saj.
Dhe si me atraksionet më të dukshme në Stamboll, gjithçka filloi me një dekret për të ngritur një xhami perandorake që pasqyronte ndryshimin e erërave të kalifatit Osman. Është gjithashtu mënyra se si zona mori emrin e saj ‘Teşvik’, që do të thotë nxitje në turqisht.
Xhamia Tesvikiye mburret me një stil osman barok të përzier me modelet evropiane të barokut që u shfaqën në shekullin 18 dhe 19 ndërsa qëndronin besnikë ndaj rrënjëve të saj lokale të bazuara në zemrën rrahëse të kalifatit Islam që përfshin tre kontinente.
Historianët modernë shpesh kanë qenë të shpejtë për të shënuar periudhën e Mimar Sinanit, një prej arkitektëve më të mëdhenj në historinë Osmane që bëri më shumë se kushdo për të gdhendur horizontin e Stambollit që ne e njohim sot si shenja e ujit të lartë të inovacionit dhe arkitekturës.
Megjithatë, stili i xhamisë Tesvikiye sugjeron diçka krejt tjetër. Një perandori që ishte e shqetësuar dhe kërkonte të përcaktonte dhe krijonte stile të reja bashkëkohore.
Gjatë kësaj periudhe të vonë osmane, disa adhurime të tjera barok osmane të adhurimit u ndërtuan në Stamboll, duke përfshirë xhaminë Ortakoy, Pallatin Dolmabahce dhe Xhaminë simpatike Nuruosmaniye.
Në librin e tij Ottoman Baroque: The Architectural Refininging of Tighteenth Century Stamboll, historiani Unver Rustem mori çështjen me orientalistin pjellor Bernard Lewis i cili vuri në dyshim vërtetësinë e xhamive të tilla në kryeqytetin Osman.
“Denigruar nga komentatorët e mëvonshëm si dekadent dhe i huaj, stili ishte në kohën e tij një sukses i jashtëzakonshëm, duke dominuar prodhimin arkitektonik të Stambollit midis viteve 1740 dhe fillimit të viteve 1800 dhe duke fituar vlerësimin e vendasve dhe të huajve,” tha Rustem.
Duke e kthyer zemërimin e tij te Lewis, historiani i artit Rustem pohoi se “kjo është pikërisht për shkak se stili i ri ishte përdorur – dhe, për më tepër, u duartrokit – në kontekstet më të vlerësuara se nuk mund të kuptohet si një indeks i pasigurisë, as si një të dekorit arkitektonik”.
Xhamia Tesvikiye në Nisantasi është shprehja më unike e fuqisë së rehatshme e mbështjellë me elegancën e mermerit.
Kolonat e saj të mëdha të bardha të ndërtuara përpara hyrjes së saj prej druri i japin xhamisë një pamje dhe ndjesi unike. Dhe Osmanët ishin shumë të vetëdijshëm për të inovuar stile të reja por praktike për
Ndërsa fati i shtetit osman u venit dhe lindi Republika Turke, zona ndryshoi. Besimi i shtetit nuk ishte më Islami.
Romancieri Orhan Pamuk në kujtimet e tij, Stamboll, përshkroi xhaminë Tesvikiye të frekuentuar kryesisht nga “pronarët e dyqaneve të vogla në rrugët e pasme ose shërbëtoret, kuzhinierët dhe rojet që punonin për familjet e pasura të Nisantasi”.
Duke rrëfyer fëmijërinë e tij në vizitën e çuditshme në xhami që prindërit e tij do ta merrnin, ai i përshkroi besimtarët si “më pak si një kongregacion adhuruesish sesa një grup miqsh”.
“Ndërsa unë endesha mes tyre gjatë lutjeve, duke vrapuar në cepat e largëta të xhamisë për të luajtur lojërat e mia, askush prej tyre nuk ndaloi të më qortonte; përkundrazi, ata më buzëqeshën në të njëjtën
mënyrë të ëmbël që shumica e të rriturve më buzëqeshnin kur isha një fëmijë. Feja mund të ketë qenë provinca e të varfërve, por tani pashë që, në kundërshtim me karikaturat në gazeta dhe familjen time republikane, njerëzit fetarë ishin të padëmshëm,” shtoi ai.
Në dekadat e fundit xhamia është bërë një pikë qendrore e funeraleve për të pasurit dhe të famshmit që jetojnë në dhe përreth Nisantasi-t.
Kur këngëtari dhe aktori i famshëm arabesk turk Muslimum Gurses vdiq në 2013, varrimi i tij u ndoq nga mijëra.
Kush, në fund të fundit, nuk do ta donte sfondin e dërgimit të tyre në një mjedis perandorak?
Xhamia gjithashtu përmban edhe një histori të fundit interesante.
Ka llogari se xhamia Tesvikiye u përdor nga hebrenjtë Sabbatean të cilët u konvertuan në Islam. Ata u konsideruan nga disa si kripto-hebrenj që jetonin në Perandorinë Osmane. Nga pamja e jashtme ata kishin deklaruar besnikëri ndaj Islamit ndërsa në fshehtësi kishin mbajtur besimin e tyre hebre. Komuniteti u vendos në Tesvikiye dhe zonat përreth.
Thuhet se bodrumi i xhamisë u përdor për lutje speciale funerale për komunitetin Sabbatean, një praktikë që vazhdoi deri në vitet 1980.
Rinovimi më i fundit i xhamisë shënon një kapitull të ri në një histori që filloi në shekullin e 19-të dhe po zhvillohet ende në një qytet gjithnjë në rritje që mbart të kaluarën e saj perandorake pa mundim.
