Edhe pse Serbia nuk është anëtare e BE-së, ajo është pjesë e një plani të zgjerimit të BE-së që përfshin disa nga fqinjët e saj.
Presidenti serb Aleksandar Vuçiq njoftoi të dielën se vendi i tij ka rënë dakord për një marrëveshje të re trevjeçare për furnizimin me gaz me furnizuesin shtetëror rus të energjisë Gazprom. Lajmi erdhi në një moment të papërshtatshëm. Vuçiç i dha kështu një dhimbje koke të re aleancës perëndimore anti-Putin, dhe veçanërisht Bashkimit Evropian, komenton CNN.
Në anën tjetër të kontinentit, liderët e BE-së janë zhytur në negociata të forta për një paketë të gjashtë sanksionesh kundër Moskës. Marrëveshja përfundimtare, e shpallur të hënën vonë në mbrëmje, përfshin një ndalim të pjesshëm të importeve të naftës ruse në BE.
Megjithatë, në mënyrë që të gjithë të pajtohen me sanksionet, Brukseli është detyruar të bëjë një përjashtim për naftën e importuar në Hungari, Sllovaki dhe Republikën Çeke me tubacione nafte. Disa anëtarë të BE-së e panë këtë si një lëshim të madh.
Serbia është një vend kyç i zgjerimit të BE-së
Edhe pse Serbia nuk është anëtare e BE-së, ajo është pjesë e një plani të zgjerimit të BE-së që përfshin disa nga fqinjët e saj. BE-ja synon të zgjerohet në lindje dhe e sheh Ballkanin Perëndimor si një çelës për sigurinë evropiane, e cila është edhe më e theksuar në dritën e pushtimit rus të Ukrainës.
Nga këto shtete ballkanike, Serbia konsiderohet veçanërisht e rëndësishme për një sërë arsyesh. Madhësia, popullsia dhe pozicioni gjeografik e bëjnë atë një lojtar kryesor në gjeopolitikë në rajon. Nëse dëshironi të diskutoni për të ardhmen e Bosnje-Hercegovinës apo Kosovës, do t’ju duhet qeveria serbe në tryezë.
Megjithatë, Serbia gjithashtu mbështetet shumë tek Rusia për gaz. Ajo gjithashtu bashkëpunon ushtarakisht me Moskën. Shkurtimisht, Serbia përfiton shumë nga marrëdhënia e saj me Rusinë, madje edhe nëse bëhet anëtare e BE-së në të ardhmen e afërt, nuk do të dëshirojë t’i djegë urat e saj me Kremlinin.
Rëndësia e Serbisë
Kjo krijon dy realitete të njëkohshme për BE-në, të cilat, kur vendosen krah për krah, janë mjaft të vështira për t’u pajtuar.
Serbia është aq e madhe dhe e rëndësishme sa është kyçe për projektin e zgjerimit të BE-së, i cili synon të forcojë dhe zgjerojë vlerat, stabilitetin dhe sigurinë evropiane. Ajo është gjithashtu aq e madhe dhe e rëndësishme sa mund të bëjë biznes me Rusinë, Kinën dhe BE-në në të njëjtën kohë – sido që e sheh të arsyeshme – dhe ende të jetë bebëza e syrit të Brukselit. Megjithatë, kjo mund të ndryshojë.
Edhe pse Serbia ka mbështetur disa rezoluta të OKB-së që dënojnë pushtimin rus, ajo nuk e ka sanksionuar Moskën apo nuk ka rënë dakord me Brukselin për sanksione kundër Moskës. Dhe kjo është diçka që pritet të bëjnë vendet kandidate. Marrëveshja e re e Rusisë për gazin, frikësohen disa zyrtarë dhe analistë të BE-së, mund të jetë një hap shumë larg për disa vende anëtare të BE-së.
“Nëse arrihet, marrëveshja do të shkatërronte shpresat e atyre që panë një mundësi për të reduktuar ndikimin rus në rajon,” tha Filip Ejdus, një profesor i asociuar i sigurisë ndërkombëtare në Universitetin e Beogradit.
Ejdus beson se Vuçiq mund të dëshirojë edhe dele edhe para. Ai parashikon se presidenti serb me siguri do të garantojë që Serbia të mbetet në rrugën drejt BE-së dhe mund të presë ende një ofertë më të mirë nga kancelari gjerman Olaf Scholz.
Megjithatë, Eidus paralajmëroi se lojërat e fatit mund të dështojnë këtë herë, pasi BE-ja ka prioritete të tjera për momentin dhe beson se besimi midis dy palëve mund të dëmtohet përgjithmonë.
Marrëveshja e gazit është një ilaç veçanërisht i hidhur për BE-në
Nëse kjo do të thotë se negociatat e pranimit janë ngecur apo nëse BE do të ketë një qasje të ndryshme, mbetet për t’u parë. Megjithatë, nuk mund të mohohet se marrëveshja e gazit ishte një pilulë veçanërisht e hidhur që zyrtarët dhe diplomatët në Bruksel duhej të gëlltitnin.
“Ne jemi të shqetësuar. Bashkëpunimi midis vendeve jo anëtare të BE-së është më i rëndësishëm se kurrë për vendet e BE-së që përpiqen të mbajnë linjën,” i tha CNN një zyrtar i lartë i BE-së, duke iu referuar Hungarisë, anëtarit të BE-së që kundërshton më shumë një qëndrim të ashpër ndaj Rusisë.
Steven Blockmans, drejtor i kërkimit në Qendrën për Studime të Politikave Evropiane, i tha CNN se që nga fillimi i luftës në Ukrainë, BE-ja ka ushtruar presion ndaj vendeve të treta, përfshirë Kinën, për të marrë një qasje të ngjashme ndaj sanksioneve. Nëse edhe vendet që aktualisht po përpiqen t’i bashkohen BE-së anashkalojnë sanksionet, kjo u jep besueshmëri anëtarëve të BE-së për t’i bërë ballë presionit të Brukselit për një qëndrim të fortë të përbashkët ndaj Rusisë.
Vështirësitë që Serbia po i shkakton Brukselit nuk përfundojnë me sanksione. “E gjithë kjo situatë është një problem i madh për ne, sepse lidhet me bisedën nëse Ukraina duhet të anëtarësohet apo jo në BE”, tha një diplomat i lartë evropian. Ukraina aplikoi zyrtarisht për anëtarësim në BE në fillim të marsit, por procesi mund të zgjasë me vite, edhe kur anëtarët e BE mbështesin plotësisht hyrjen e vendit të ri.
Problemi i anëtarësimit të Ukrainës në BE
Disa zyrtarë dhe diplomatë shpjeguan për CNN pse ky debat është kaq i papërshtatshëm për BE-në dhe bisedimet e saj të brendshme për të ardhmen e Bashkimit. Disa anëtarë duan të përshpejtojnë procesin rreth Ukrainës dhe mendojnë se mospërputhja e Serbisë me qasjen e BE-së ndaj Rusisë është një arsye që vendet që duan të harmonizohen të marrin trajtim preferencial sa më shpejt të jetë e mundur.
Të tjerët nuk duan që Ukraina apo vendet e Ballkanit Perëndimor të anëtarësohen fare në BE, nga frika se kjo do të ndryshojë ekuilibrin, duke u dhënë vendeve të Evropës Lindore më shumë pushtet në një bllok të dominuar historikisht nga vendet e Evropës Perëndimore si Gjermania dhe Franca.
Së fundi, disa anëtarë ndajnë një shkallë euroskepticizmi dhe nuk janë entuziastë për të ardhurit, ose po shtyjnë, si Franca, që BE të integrohet më mirë politikisht.
E gjithë kjo mund të duket e parëndësishme ndërkohë që në kontinentin evropian po zhvillohet një luftë. Megjithatë, pushtimi i Ukrainës nga Putini krijoi një mundësi për të rivizatuar hartën e sigurisë evropiane.
Në një farë mase, vendet e lidhura tradicionalisht me SHBA-në e kanë shfrytëzuar mundësinë me të dyja duart për të forcuar sigurinë perëndimore. Finlanda dhe Suedia duken të gatshme për t’u bashkuar me NATO-n, ndërsa vendet e tjera, veçanërisht Gjermania, janë angazhuar për rritje të mëdha në shpenzimet e mbrojtjes.
Kaosi krijon një mundësi për njerëz si Vuçiq
Mbretëria e Bashkuar, e cila nuk është më pjesë e BE-së, ka punuar mirë me aleatët e saj evropianë dhe ka treguar se pavarësisht Brexit-it, ajo mund të luajë ende një rol udhëheqës në një front të bashkuar evropian. Nga ana tjetër, kaosi dhe pasiguria krijojnë mundësi për njerëzit në pozita si ajo e Vuçiqit. Ai është i dobishëm për Brukselin dhe Moskën dhe qartë ndjen se mund të vazhdojë të luajë për të dyja skuadrat.
BE-ja është përballur me shumë vështirësi që nga fillimi i krizës në Ukrainë dhe mbajtja e të 27 anëtarëve të saj në të njëjtën anë nuk ka qenë një detyrë e lehtë. Por fakti që marrëveshja e Serbisë për gazin erdhi në të njëjtën javë kur liderët e BE-së u takuan për të rënë dakord mbi një ndalim të energjisë ruse, nënvizon shkallën në të cilën disa gjëra janë thjesht jashtë duarve të centralizuara të Brukselit.
Me kalimin e kohës, kjo mund të bëhet një pyetje shumë e vështirë për të ardhmen e projektit evropian, thekson CNN.
