Dhjetëra mijëra palestinezë janë kthyer të hënën në zonën më të dëmtuar të Rripit të Gazës, pasi Izraeli hoqi për herë të parë që nga fillimi i luftës 15-mujore bllokadën në veri, në përputhje me një armëpushim.
Turma masive njerëzish, me gjëra personale, ecnin përgjatë autostradës kryesore në bregdet, në një kthesë të habitshme nga eksodi masiv nga veriu në fillim të luftës, për të cilin shumë palestinezë kishin frikë se Izraeli do ta bënte të përhershëm.
Palestinezët, që për më shumë se një vit qëndruan në kampe të mjerueshme me tenda dhe në shkolla të shndërruara në strehimore, me padurim po kthehen në shtëpitë e tyre — edhe pse janë të vetëdijshëm që ato ndoshta janë të dëmtuara ose të shkatërruara.
Shumë prej tyre e konsiderojnë këtë kthim si një akt qëndrese pas fushatës ushtarake izraelite, e cila u ndërmor si përgjigje ndaj sulmit të Hamasit më 7 tetor 2023, dhe si një refuzim ndaj sugjerimit të presidentit amerikan Donald Trump që një numër i madh palestinezësh të zhvendoseshin në Egjipt dhe Jordani.
Gëzimi i kthimit
Ismail Abu Mater, një baba me katër fëmijë, i cili priti tre ditë para se të kalonte me familjen e tij, përshkroi skenat e gëzimit në anën tjetër, ku njerëzit këndonin, luteshin dhe qanin ndërsa ribashkoheshin me të afërmit e tyre.
“Kjo është gëzimi i kthimit,” tha Abu Mater, të afërmit e të cilit ishin ndër qindra mijëra palestinezë që u larguan ose u dëbuan nga ajo që sot është Izraeli gjatë luftës së vitit 1948. “Mendonim se nuk do të ktheheshim, ashtu siç nuk u kthyen paraardhësit tanë.”
Hapja u shty për dy ditë për shkak të një mosmarrëveshjeje midis Hamasit dhe Izraelit, i cili pretendoi se grupi militant ndryshoi renditjen e pengjeve që u liruan në këmbim të qindra të burgosurve palestinezë. Ndërmjetësit e zgjidhën mosmarrëveshjen gjatë natës.
Hamas e quajti kthimin “një fitore të popullit tonë dhe një deklaratë të dështimit dhe humbjes së (izraelitëve) dhe planeve të tyre të zhvendosjes”.
Armëpushimi synon të përfundojë luftën më vdekjeprurëse dhe shkatërruese të zhvilluar ndonjëherë midis Izraelit dhe Hamasit dhe të sigurojë lirimin e dhjetëra pengjeve të kapur gjatë sulmit të Hamasit më 7 tetor 2023.
Izraeli urdhëroi evakuimin masiv nga veriu në ditët e para të luftës dhe mbylli atë pjesë menjëherë pasi trupat tokësore lëvizën. Rreth një milion njerëz u larguan në jug në tetor të vitit 2023, ndërsa qindra mijëra mbetën në veri, i cili pësoi disa nga shkatërrimet më të rënda gjatë luftës.
Ministri i Mbrojtjes së Izraelit, Israel Katz, tha se Izraeli do të vazhdojë të respektojë armëpushimin dhe se kushdo që e shkel atë ose kërcënon forcat izraelite “do të paguajë çmimin e plotë”.
“Nuk do të lejojmë kthimin në realitetin e 7 tetorit,” shkroi ai në rrjetin social X.
Mosmarrëveshja mbi pengjet tronditi armëpushimin shtatë-ditor
Izraeli vonoi hapjen e pikës së kalimit, që pritej të ndodhte gjatë fundjavës, duke thënë se nuk do të lejonte kthimin e palestinezëve në veri derisa pengja Arbel Yehoud të lirohej. Ai gjithashtu akuzoi Hamasin se nuk dha informacione nëse pengjet e mbetura që do të liheshin të lirë në fazën e parë ishin gjallë apo të vdekur.
Nga ana tjetër, Hamasi akuzoi Izraelin për shkeljen e marrëveshjes duke mos hapur pikën e kalimit.
Katar, një ndërmjetës kyç me Hamasin, njoftoi të hënën herët se ishte arritur një marrëveshje për lirimin e Yehoud së bashku me dy pengje të tjera para të premtes.
Kryeministri izraelit Benjamin Netanyahu deklaroi se lirimi i pengjeve — duke përfshirë ushtaren Agam Berger — do të realizohej të enjten. Ky lirimi do të shtohej me atë të planifikuar për të shtunën, kur tre pengje të tjera do të liheshin të lira.
Hamasi gjithashtu dorëzoi një listë me informacione të nevojshme për pengjet që do të liheshin të lira në fazën e parë të armëpushimit gjashtë-javor.
Nga ora 7:00 e mëngjesit, palestinezëve iu lejua të kalonin në këmbë pa inspektim përmes një pjese të ashtuquajtur Netzarim koridori, një zonë ushtarake që përshkon territorin në jug të qytetit të Gazës, të ndërtuar nga Izraeli në fillim të luftës. Pika e kontrollit për automjete pritej të hapej më vonë, me një mekanizëm inspektimi, detajet e të cilit nuk ishin menjëherë të njohura.
Zemërimi në Izrael
Ish-ministri izraelit i Sigurisë Kombëtare, Itamar Ben-Gvir, e dënoi kthimin e mijëra palestinezëve të zhvendosur në shtëpitë e tyre në veri të Gazës të hënën si “dorëzim të plotë”.
“Kjo nuk është ajo që duket si ‘fitore e plotë’ — kjo është ajo që duket si dorëzim i plotë,” shkroi Ben-Gvir në llogarinë e tij në X.
Dhjetëra mijëra palestinezë filluan të ktheheshin në Gazën veriore herët të hënën në përputhje me marrëveshjen për armëpushim dhe shkëmbimin e të burgosurve që hyri në fuqi më 19 janar midis grupit palestinez Hamas dhe Izraelit.
Ben-Gvir, i cili dha dorëheqjen nga qeveria për shkak të kundërshtimit të marrëveshjes, tha se kthimi i palestinezëve të zhvendosur ishte “një tjetër pjesë poshtëruese” e asaj që ai e quajti “marrëveshje e pamenduar për Gazën”.
“Duhet të kthehemi në luftë — dhe ta shkatërrojmë!” tha Ben-Gvir, lideri i partisë së ekstremit të djathtë Otzma Yehudit.