Dimri ka qenë i ngrohtë deri tani, por mund të na godasë edhe një stuhi polare si në Amerikë

EVROPA deri më tani ka pasur një nga dimrat më të ngrohtë në histori. Shtatë vende evropiane shënuan temperaturën më të lartë ndonjëherë në natën e Vitit të Ri dhe në janar.

Anët e mira të dimrave të butë

Nga njëra anë, kjo është e mirë sepse aktualisht jemi në mes të një krize energjitike për shkak të luftës në Ukrainë dhe sanksioneve kundër Rusisë. Temperaturat e larta tashmë kanë ulur çmimet e energjisë.

Për më tepër, një dimër i butë është i mirë sepse i hedh një ace të rëndësishëm Vladimir Putinit në mëngë, d.m.th shuan shpresat se temperaturat e ulëta, temperaturat e ngrira dhe energjia e shtrenjtë mund të inkurajojnë qytetarët evropianë që të bëjnë presion ndaj politikanëve që të heqin sanksionet ndaj Rusisë sa më shpejt të jetë e mundur dhe të zvogëlojnë mbështetjen. për Ukrainën.

Për më tepër, me një dimër të butë në vitin 2023, qeveritë evropiane kanë më shumë kohë dhe mundësi për të koordinuar pozicionet dhe për të reduktuar varësinë nga gazi rus përpara dimrit të ri.

Së fundi, dimri i butë ruan edhe moralin e ukrainasve, të cilin Rusia u përpoq ta shkatërronte duke sulmuar sistemet e tyre energjetike.

Anët negative të dimrit të butë
Nga ana tjetër, një fjalë e urtë gjermane thotë – dimër i butë, fshatar i varfër. Një studim i ri nga Paul Griffin, profesor në Shkollën e Menaxhimit të Diplomuar të UC Davis në Universitetin e Kalifornisë, tregon se temperaturat e larta të dimrit shkaktojnë rritje të çmimeve të ushqimeve.

Gjegjësisht, temperaturat rekord dhe mungesa e borës mund të rezultojnë në uljen e rendimentit të të korrave për shkak të thatësirës. Bora është e rëndësishme për zonat bujqësore, sepse ajo shkrihet ngadalë dhe kështu krijon një rrjedhje të vazhdueshme të ujit.

Për më tepër, ngricat mund të shkatërrojnë kulturat që kanë filluar të mbijnë dukshëm më herët për shkak të temperaturave të larta, d.m.th. një burim i rremë.

Gjithashtu, dimrat e butë lejojnë më shumë dëmtues të mbijetojnë.

Duhet të kihet parasysh se fermerët tashmë po përballen me mungesën e plehrave, për të cilat gazi është çelësi dhe se ata ende nuk e kanë marrë veten nga thatësira e verës së kaluar. Viti 2022 ishte rekord i ngrohtë në 11 vende evropiane dhe i dyti më i ngrohtë në katër të tjera. E gjithë kjo ndikon në rritjen e çmimeve evropiane të ushqimeve, të cilat kanë mbetur në nivele të larta rekord edhe pas uljes së inflacionit të përgjithshëm.

Moti po ndryshon me shpejtësi në Evropë

Parashikimet meteorologjike parashikojnë që këtë javë në Evropën veriperëndimore temperaturat të bien nën normat sezonale.

Megjithatë, për momentin, ende nuk ka njoftime për të ftohtin polar, siç u regjistrua në SHBA dhe Kanada në fund të vitit 2022.

Duhet theksuar se Evropa është kontinenti që është ngrohur më shpejt se gjithë të tjerët në tre dekadat e fundit. Kjo është e pritshme sepse edhe Poli i Veriut po ngrohet më shpejt se pjesa tjetër e botës, dhe përveç kësaj, toka, e cila dominon hemisferën veriore, po ngrohet më shpejt se oqeani. Një fokus veçanërisht kritik i ngrohjes është Mesdheu. Ndërsa temperatura mesatare në botë është rritur në krahasim me nivelet para-industriale me rreth 1,2 ℃, në Kroaci kjo rritje ka arritur tashmë në 1,5 ℃, pra në nivelin e përcaktuar nga marrëveshjet klimatike si kufiri i sipërm pas të cilit rritja e temperaturës mund të vazhdojnë pa mundësi ndalimi.

Një periudhë e të ftohtit polar është ende e mundur në Kroaci

Fizikanti atmosferik Ph.D. Branko Grisogono nga PMF në Zagreb thotë se Evropa ka ende një shans të moderuar për të hyrë në një xhep polar të ngjashëm me borë, pra në përqafimin e dimrit, siç ndodhi me pjesën qendrore dhe lindore të SHBA-së dhe Kanadasë në fund të vitit 2022.

“Kjo është e arsyeshme të pritet, të paktën statistikisht,” thotë Grisogono.

“Megjithatë, me përparimin e dimrit, gjasat për këtë zvogëlohen. Për çfarë bëhet fjalë? Rrymat kryesore shkojnë me rrjedhat e avionëve. Ekziston një rrjedhë avionësh subtropikale dhe polare (foto më poshtë). Këto janë dy rrymat kryesore të avionëve. Ato ndërpriten, gjarpërohen dhe herë pas here krijojnë xhepa ajri të ftohtë polar që depërton thellë në jug në dimër ose xhepa ajri të nxehtë që depërton shumë në veri gjatë verës. Kështu krijohen ekstremet. Këto janë valë planetare jolineare që ne shpesh i quajmë valë Rossby”, shpjegon Grisogono.

Ka ende lëkundje të pashpjegueshme shumë dekadale në klimë
Ai kujton se, përveç kësaj, çdo 20 deri në 80 vjet klima me ndryshueshmërinë e saj natyrore hidhet pak nga një mënyrë sjelljeje në tjetrën.

“Ka disa lëkundje të tilla në atmosferë si mbi Atlantikun ashtu edhe mbi Paqësorin,” thotë Grisogono.

“Këto mënyra sjelljeje dinë të lëvizin dhe në parim lëvizin nga perëndimi në lindje, në të njëjtin drejtim si lëvizin rrymat e avionëve. Këto lëvizje ndikohen fuqishëm nga malet dhe rrymat detare. Por ende nuk është hulumtuar mjaftueshëm. Kur flasim për lëkundjet që ndodhin në periudha 20 deri në 80 vjet, duhet të kemi parasysh se nuk mund të kemi mostra të mjaftueshme kur kemi parasysh se matjet sistematike ekzistojnë mezi dyqind vjet. Nëse deri tani kemi pasur tre ose katër lëkundje të tilla, atëherë gjithçka që dimë është mjaft e pasigurt, mostra e matjes është shumë e shkurtër për përfundime të plota”, thotë Grisogono.

Ai shpjegon se ndryshimet ciklike në klimë ndodhin për një sërë arsyesh.

“Para së gjithash, ekziston ngadalësia e ndryshimeve në oqeanet që ndërveprojnë me atmosferën, e cila është më pak e ngadaltë dhe më lozonjare në këtë drejtim. Një nga variacionet më të njohura me të cilat oqeanet dërgojnë sinjale dhe ndikojnë në ndryshimet klimatike është alternimi i periudhave më të ngrohta El Nino dhe më të ftohta La Nina, të cilat alternohen me një ritëm që zgjat nga tre deri në shtatë vjet. Ekzistojnë gjithashtu lëkundjet e Atlantikut të Veriut dhe Lëkundjet e Paqësorit të Veriut, të cilat kanë një periudhë prej 80 deri në 100 vjet, dhe që nuk janë hetuar mjaftueshëm. Këto janë mënyra të ngadalta. Për më tepër, oqeanet lëvizin me shpejtësi prej 10 cm deri në gjysmë metër në sekondë. Por në to ka edhe rryma të forta, si Oyashio dhe Kuroshio, të cilat lëvizin me shpejtësi dy metra në sekondë. Ne mund ta imagjinojmë atmosferën si një erëz dhe oqeanet si një zierje gatimi”, thotë Grisogono.

Cila është lidhja midis fronteve të ftohta dhe ngrohjes globale?

Të dhënat shumëvjeçare të Institutit Shtetëror Hidrometeorologjik tregojnë se në Kroaci, si në kontinent ashtu edhe në bregdet, numri i ditëve shumë të ftohta me temperatura nën zero është në rënie graduale. Por, nga ana tjetër, në Kroaci herë pas here shënojmë depërtime të thella të ajrit të akullt me ​​temperatura shumë të ulëta.

Ne kemi shkruar tashmë disa herë në Indeks se si ngrohja globale mundëson depërtime më të thella dhe më të gjata të ajrit të akullt në rajonet jugore dhe ajrit të nxehtë në veri.

Mbi polet e Tokës, si në veri ashtu edhe në jug, në pjesët më të larta të atmosferës, në troposferë dhe stratosferë, ka zona të përhershme me presion të ulët të ajrit të quajtur vorbulla polare ose vorbulla. Në këto vorbulla, për shkak të rrotullimit të Tokës, ajri qarkullon në drejtim nga perëndimi në lindje.

Kur flasim për hemisferën veriore, poshtë vorbullës veriore është një masë e ajrit të ftohtë, të dendur dhe arktik. Pika e takimit të masave të ajrit të thatë polare të ftohta me ato të ngrohta dhe më të lagështa më afër ekuatorit quhet fronti polar dhe shtrihet afërsisht në rreth 60º gjerësi gjeografike, që është diku mbi Gadishullin Skandinav.

Vorbulla polare, forca e së cilës varet nga madhësia e ndryshimeve të temperaturës në pole dhe në ekuator, zakonisht forcohet dhe zgjerohet në dimër, dhe dobësohet dhe zvogëlohet në verë, sepse këto ndryshime janë më të mëdha në dimër dhe më të dobëta në verë.

Por me ndryshimin e klimës, Poli i Veriut po ngrohet me shpejtësi, më shpejt se pjesa tjetër e botës. Arsyeja për këtë është fakti se çdo vit sipërfaqja e bardhë e akullit që reflekton rrezet e diellit zvogëlohet dhe sipërfaqja e detit të errët që thith diellin rritet. Kjo krijon një lak reagimi të shkrirjes dhe ngrohjes së akullit.

Kjo ngrohje e përshpejtuar e Polit të Veriut çon në një reduktim të ndryshimit të temperaturës midis rajoneve polare dhe tropikale, dhe kështu në një reduktim të diferencës së presionit.

Për shkak të këtij dobësimi dobësohet edhe vorbulla polare, e cila funksionon si një lloj muri që pengon depërtimin e ajrit të ftohtë në jug. Ajo gjarpëron gjithnjë e më shpesh, d.m.th. përkulet si lumenjtë përkulen në ultësira (ultësirat do të korrespondonin me një ndryshim më të vogël në presione dhe malet me një më të madh), dhe herë pas here ndahet, kryesisht në dy pjesë (grafika më poshtë).

Kjo lehtësohet edhe nga valët planetare të lartpërmendura që amplifikojnë dhe ruajnë gjeografikisht zonat e ajrit të ngrohtë ose të ftohtë mbi mesataren.

Shpërbërje të tilla zakonisht tregohen nga një rritje e papritur e temperaturave në stratosferë mbi Polin e Veriut në lartësitë midis 20 dhe 30 kilometra. Pas ndarjes, një pjesë e vorbullave dhe masave të akullit të ajrit arktik zakonisht udhëton drejt Kanadasë dhe tjetra drejt Euroazisë.

Në gjerësi të mëdha gjeografike, ku ndodhet Skandinavia dhe Kanadaja, në rrethana të tilla forcohet anticikloni, apo presioni i lartë i ajrit, që në rastin e Europës mundëson krijimin e një kalimi për depërtimin e ajrit të ftohtë nga Siberia në jug. Ky efekt rritet veçanërisht nëse mbështetet nga ciklonet, ose presioni i ulët i ajrit në zonën e Mesdheut.

Kategoritë
BotaLajmeRajoni