Izraeli dhe Turqia ndajnë një numër fushash ku ata mund të bashkëpunojnë për të minimizuar ekspansionizmin iranian, por kjo do të kërkojë diplomaci dhe koncesione të shkathëta.
Izraeli nuk ka arritur të prodhojë një qeveri të qëndrueshme pas përpjekjeve të shumta për grindje me koalicione të ndryshme, duke çuar në katër zgjedhje në dy vjet. Njëkohësisht, zhvillimet në Lindjen e Mesme kanë afruar interesat izraelite dhe turke.
Më e rëndësishmja, në një kohë kur Teherani po qëndron për të përmirësuar pozicionin e tij të negociatave përpara një marrëveshje të re me Uashingtonin mbi programin e tij bërthamor, Tel Aviv ka nevojë për Ankaranë. Agresioni në rritje iranian ndaj Turqisë dhe mburoja e Iranit ndaj grupit terrorist PKK – për të mos harruar situatën në Mesdheun lindor – paraqet një dritare mundësie. Sidoqoftë, pyetja miliona dollarëshe është nëse Izraeli është i gatshëm të bëjë kompromis dhe të bëjë një hap drejt Turqisë.
Gjatë administrimit të Trump, Teherani ishte nën presion, por arriti të ruajë praninë e tij të vjetër në Lindjen e Mesme. Hezbollah mbetet aktive në Liban dhe Siri, milicitë iraniane të Shiit janë një pjesë thelbësore e politikës Irakene dhe Siria është e mbushur me milicia të kontrolluara nga Irani.
Ndërsa sulmet ajrore izraelite prishin rrjetet logjistike iraniane, ato nuk i zhdukin ato. Irani ka grumbulluar vazhdimisht pajisje, militantë dhe armë afër Izraelit, dhe pavarësisht nga një marrëveshje midis Rusisë dhe Izraelit, Irani po ngulitet në jug të Sirisë.
Irani po luan lojën e gjatë në Siri. Në krye të saj, vullneti i administratës Joe Biden për të rinovuar marrëveshjen bërthamore nuk premton asgjë përveç një rritje të madhe të kërcënimit në këtë periudhë, të paktën. Ky kërcënim nuk është i kufizuar në Izrael, por Arabia Saudite dhe Turqia gjithashtu e ndiejnë atë. Ndërsa Teherani zgjeroi rolin e tij në rajon falë marrëveshjes së parë bërthamore, një e dytë është e dënuar të jetë një katalizator për agresionin iranian.
Ndërsa disa në Tel Aviv mund të argumentojnë se Marrëveshjet Abrahami i kanë siguruar Izraelit aleatë të rinj për të kufizuar Iranin, në të vërtetë, nuk ka qenë kështu. Aleatët arabë të Izraelit janë të gjitha shtete pa ushtri adekuate ose nuk kanë njohuri për t’u përballur me Iranin.
Më e rëndësishmja, ndihma e Emirateve për Izraelin në thelb do të ishte thjesht të paguanit të tjerët për të bërë punën, një strategji që nuk ka histori suksesi. Izraeli e di më së miri se nuk mund të mbështetet te aleatët e tij të rinj’. Në të kaluarën, Izraelit i është dashur të sigurojë veten duke u mbështetur vetëm në SHBA, por nën Biden kjo mund të rezultojë e rrezikshme.
Për të forcuar një central elektrik rajonal kundër Iranit, Izraelit i duhet Turqia. Turqia ka provuar vazhdimisht se është e aftë dhe e gatshme të përballet me milicitë iraniane. Më e rëndësishmja, dronët turq dhe ushtarët e mbështetur nga Turqia të Ushtrisë Kombëtare Siriane kanë eleminuar dhjetëra milici Shia të mbështetura nga Irani në Idlib.
Kërcënimet iraniane ndaj Turqisë në Irak dhe rritja e mbështetjes iraniane për PKK terroriste premtojnë një rritje të tensioneve midis Ankarasë dhe Teheranit. Sidoqoftë, nuk duhet të pritet që të përfshihen në luftime të drejtpërdrejta kundër njëri-tjetrit. Historia dhe përvoja diplomatike e të dy shteteve do ta parandalojnë këtë – vlen të kujtohet se kufiri më i vjetër në Lindjen e Mesme është kufiri Turqi-Iran.
Ndërsa të dy shtetet nuk do të angazhohen njëri-tjetri direkt, ata do ta bëjnë këtë përmes përfaqësuesve ose partnerëve lokalë. Në të kaluarën, pas marrëveshjes me nucler, Irani ishte kampion i përfaqësuesve dhe pohoi rolin e tij përmes milicive të tij sektare. Megjithatë, aktualisht, partnerët lokalë të Turqisë janë më se të aftë.
Ushtria Kombëtare Siriane ka fuqinë punëtore, aftësinë dhe vullnetin për të luftuar milicitë iraniane. Ushtria Kombëtare Siriane mund të konsiderohet si njësia e armatosur më e egër anti-iraniane në Lindjen e Mesme.
Në kontrast me Emiratet e Bashkuara Arabe, Turqia ka një rekord bashkëkohor të fitores së luftërave ose ndihmës së të tjerëve për të fituar. Katër operacione të suksesshme ushtarake në Siri dhe ndihma turke për Libinë dhe Azerbajxhanin janë të gjitha histori të suksesit ushtarak.
Përveç kundërshtimit të Iranit, Izraeli gjithashtu ka nevojë për Turqinë për të kundërpeshuar pretendimet maksimaliste të Greqisë dhe Qipriotëve Grekë në Mesdheun lindor. Marrëveshja midis Izraelit dhe Administratës Greke të Qipros Jugore është qartë në dëm të Izraelit. Për shembull, fusha e diskutueshme e gazit Afërditë do të kishte qenë krejtësisht brenda zonës ekonomike ekskluzive të Izraelit nëse Tel Aviv do të kishte nënshkruar një marrëveshje detaminimi detare me Ankaranë. Një zonë shtesë detare prej 15,000 kilometrash katrorë mund t’i përkiste Izraelit.
Kompromisi dhe ndarja?
Lufta e fundit në Nago-Karabak bëri që Izraeli dhe Turqia të bashkohen në mbështetje të Azerbajxhanit. Së bashku, duke kundërshtuar Iranin, Armeninë dhe Rusinë, dronët turq dhe izraelitë shkatërruan me sukses pajisjet ushtarake ruse. Kjo mund të shihet si një rimorkio e potencialit të marrëdhënies, nëse Izraeli vendos t’i hapë krahët Turqisë.
Sidoqoftë, Izraeli do të duhet të jetë i gatshëm të ndjekë interesat e tij dhe të përdorë realpolitik. Gjithashtu, fjalët e kryeministrit izraelit Benjamin Netanyahu kundër presidentit turk mund të jenë të vështira për t’u kthyer mbrapa. Nëse Izraeli dëshiron të ketë një marrëdhënie funksionale me Turqinë, ai duhet të ofrojë situatën humanitare në Palestinë. Për shembull, nuk është e mundur që Tel Aviv të vazhdojë të kryejë mizori kundër palestinezëve dhe të presë që Turqia të heshtë.
Ndërsa një afrim do të vijë patjetër kur të dy palët bëjnë kompromise, Izraeli gjithashtu duhet të marrë në konsideratë marrëdhëniet ndarëse. Nëse Izraeli dëshiron të rrisë mundësinë e tij të suksesit me Turqinë, Tel Aviv nuk duhet të presë që Ankaraja të dëbojë zyrtarë të Hamasit në Turqi,që u dërguan fillimisht nga vetë Izraeli, në Turqi.
Në mënyrë të pashmangshme, nuk mund të pritet që Turqia dhe Izraeli të bien dakord për të gjitha çështjet. Përkundrazi, fushat e mosmarrëveshjeve do të mbesin, por ato duhet të ndahen nga fushat me interes të përbashkët. Me pak fjalë, Izraeli ka nevojë për Turqinë, por ai duhet të tregojë vullnetin politik dhe guximin për t’u angazhuar me Turqinë pa pritur që Turqia të paraqitet plotësisht nën kërkesat e Izraelit siç kanë bërë shtetet e tjera.
Vërejtje: Qëndrimet e autorëve nga kjo rubrikë, nuk domethënë që përfaqësojnë në mënyrë automatike edhe qëndrimet e redaksisë. Megjithatë, njohja e këtyre qëndrimeve është në interes të lexuesve, prandaj edhe publikimi i tyre. Për rrjedhojë autorët mbajnë përgjegjësi të plotë për sa u përket qëndrimeve rreth çështjeve të shtjelluara në fjalë.
