Zgjerimi dhe rinovimi i fundit i objekteve ruse për prodhimin e motorëve raketorë me karburant të ngurtë përfaqëson një hap të rëndësishëm në forcimin e kapaciteteve për prodhimin e raketave.
Sipas zyrtarëve amerikanë, Rusia aktualisht po përfshihet në “zgjerimin më ambicioz të prodhimit ushtarak që nga epoka sovjetike”. Imazhet satelitore tregojnë se prodhimi i motorëve raketorë me karburant të ngurtë është një nga prioritetet kryesore të këtij procesi.
Punimet zhvillimore janë të dukshme në pesë lokacione të lidhura me prodhimin e karburanteve të ngurta. Imazhet e fundit satelitore zbulojnë aktivitete ndërtimi në disa vende, duke përfshirë rinovimin e objekteve të vjetra sovjetike dhe ndërtimin e infrastrukturës së re.
Kjo është domethënëse, duke marrë parasysh se gjatë tre dekadave të fundit nuk ka pasur prova për ndonjë zgjerim apo rinovim të rëndësishëm. Vetëm në vitin 2023, tre dekada pas shpërbërjes së Bashkimit Sovjetik, filluan investimet serioze në këtë sektor, shkruan Instituti Ndërkombëtar për Studime Strategjike (IISS).
**Sistemet raketore me karburant të ngurtë, kyçe për arsenalin rus**
Sistemet me motorë raketorë me karburant të ngurtë janë një pjesë qendrore e arsenalit strategjik rus, si dhe armëve taktike me rreze të shkurtër. Rusia ka përdorur gjerësisht raketat balistike me rreze të shkurtër (SRBM) gjatë luftës në Ukrainë. Forcat e armatosura ruse kanë përdorur disa lloje raketash tokë-tokë, duke përfshirë 9K720 Iskander-M (RS-SS-26 Stone) dhe raketat e lëshuara nga sistemet me shumë tytë Tornado-S, duke synuar burime dhe infrastrukturë ushtarake kritike të Ukrainës.
Përveç kësaj, sistemet tokë-ajër, si S-300P (RS-SA-20 Gargoyle) dhe S-400 (RS-SA-21 Growler), përfaqësojnë bazën e mbrojtjes ajrore ruse, dhe herë pas here janë përdorur për sulme dytësore tokësore. Motorët e mëdhenj kompozitë me karburant të ngurtë përdoren gjithashtu në një pjesë të rëndësishme të raketave balistike ndërkontinentale ruse (ICBM) dhe raketave të reja balistike të lëshuara nga nëndetëset, të cilat janë shtylla e strategjisë së ndalimit bërthamor të Rusisë.
Të gjitha këto sisteme mbështeten në motorët kompozitë me karburant të ngurtë, proceset komplekse të prodhimit të të cilëve dhe objektet e specializuara përfaqësojnë një pikë të mundshme kufizuese në kapacitetet e prodhimit.
**Aktivitetet misterioze në qendrat e prodhimit**
Ndërsa Rusia shpesh vlerëson byrotë e saj të projektimit të raketave dhe integruesit e sistemeve, shumë pak dihet për kompanitë që merren me prodhimin e motorëve.
Informacioni mbi llojet e motorëve aktualisht të prodhuar në zonën më të gjerë të Biysk II është i kufizuar. Një prezantim përmend se ky kompleks është i përfshirë në prodhimin e modeleve më të vjetra sovjetike të SLBM-ve, si dhe të atyre më të reja si Bulava (RS-SS-N-32). Dokumentet e deklasifikuara të CIA-s tregojnë se lokacioni lidhej me prodhimin e pjesëve të fundit të motorëve për RT-2PM Topol (RS-SS-25 Sickle).
Objekti në Kamensky ka qenë historikisht i lidhur me prodhimin e motorëve për RT-23 Molodets (RS-SS-24 Scalpel), të tërhequr nga përdorimi në vitin 2005, si dhe për Topol ICBM. Gjithashtu ka bashkëpunuar me NPO Splav, prodhuesin e sistemeve me shumë tytë si Uragan, Smerch dhe Tornado.
Burimet ruse pretendojnë se lokacioni është i lidhur me zhvillimin e karburanteve të ngurta për raketat Topol-M dhe RS-24 Yars (RS-SS-27) ICBM, Iskander-M SRBM, Bulava SLBM dhe hedhësit Smerch. Presidenti Vladimir Putin i dha në vitin 2023 drejtorit të qendrës, Jurij Milekhinit, titullin “Hero i Punës i Federatës Ruse”.
Sfidat dhe paqartësitë rreth zgjerimit
Edhe pse dokumentet ruse dhe ato të deklasifikuara nga CIA ofrojnë një pasqyrë të caktuar mbi prodhimin historik dhe aktual të motorëve në këto lokacione, qëllimi i saktë i zgjerimeve të fundit mbetet i paqartë.
Ka mundësi që disa objekte të marrin pjesë në zhvillimin dhe prodhimin e motorëve për një sistem të vetëm raketor, duke e bërë të vështirë atribuimin e një zgjerimi të caktuar për një program specifik.
Çështje shtesë lidhen me prodhimin e kimikateve kyçe për karburantet e ngurta, si amonium-perklorati. Mediat ruse raportojnë se vendi ka vetëm një prodhues të kësaj substance – Ndërmarrjen Federale Shtetërore “Anozit” në rajonin e Novosibirskut. Megjithëse në vitin 2022 u njoftuan plane për rinovimin e linjës së prodhimit, imazhet satelitore ende nuk tregojnë ndryshime të rëndësishme.
Importimi nga Rusia i raketave balistike nga Irani dhe Koreja e Veriut sugjeron se prodhimi vendas i SRBM-ve nuk është i mjaftueshëm për nevojat e luftës në Ukrainë. Zgjerimi i kapaciteteve për prodhimin e motorëve me karburant të ngurtë mund t’i mundësojë Rusisë të rindërtojë dhe përmirësojë arsenalin e sistemeve kyçe. Në planin afatgjatë, ky zgjerim mund të forcojë aftësinë e Rusisë për të zhvilluar sisteme që përbëjnë një kërcënim për anëtarët e NATO-s.
