Komisioni Evropian më 19 mars 2025 miratoi një dokument strategjik të titulluar “Libri i bardhë për mbrojtjen evropiane – Gatishmëria 2030”, në të cilin përcaktohen drejtimet strategjike për zhvillimin e kapaciteteve dhe politikave mbrojtëse të Bashkimit Evropian (BE).
Bashkimi Evropian, si projekti më i suksesshëm i paqes në shekullin XX, po e heq përparësen e punës së ekonomisë dhe po vesh uniformën ushtarake. Ky është një proces historik që as Jean Monnet as Konrad Adenauer nuk do ta përballonin lehtë, por që sot është i domosdoshëm.
“Libri i bardhë” merr një qasje të re radikale ndaj procesit të armatimit të vendeve anëtare, duke “prekur” pjesën më të ndjeshme të BE-së – deficitet buxhetore.
Sipas rregullave të mëparshme fiskale, shtetet anëtare duheshin të ruanin deficit buxhetor jo më shumë se 3% dhe borxh publik nën 60%. Programi ReArm Europe do të lejojë shtetet të tejkalojnë deficitin me 1.5% shtesë për të aplikuar për fonde prej 150 miliardë eurosh për blerje të përbashkët armësh.
Me këtë 1.5% të lejuar, krijohen fonde të dedikuara në vlerë 650 miliardë euro, që së bashku me fondet kreditore përbëjnë një paketë unike për blerje të përbashkëta të armatimit.
Vlen të theksohen dy pika:
- Prioritet do të kenë blerjet nga prodhues evropianë, sipas rekomandimeve të Komisionit Evropian;
- Fonde nga ReArm Europe janë vullnetare, pra shtetet vetë vendosin nëse duan të përfitojnë.
Ky është një zhvillim historik nëse marrim parasysh se sa e vështirë ka qenë operacionalizimi i iniciativave si PESCO apo Mbrojtja ajrore evropiane. Deri në shpërthimin e luftës Rusi-Ukrainë, shtetet hezitonin t’i delegonin kompetencat e mbrojtjes nivelit të BE-së.
Riaktivizimi i industrisë ushtarake
Lajmi se Volkswagen mund të krijojë linjë prodhimi për tanke në bashkëpunim me Rheinmetall flet më së miri për thellësinë e kësaj transformimi. Pas Luftës së Ftohtë, BE-ja asnjëherë nuk zhvilloi në mënyrë serioze industri të përbashkët ushtarake.
Projektet e përbashkëta si avionët Eurofighter, fregatat FREMM, raketat Meteor apo Scalp treguan cilësi të lartë, por mungesë vullneti për prodhim të qëndrueshëm. Arsyet kryesore janë:
- Investime të pamjaftueshme;
- Porosi në seri të vogla që ndërprisnin linjat e prodhimit;
- Burokracia që ngadalëson prodhimin serik, edhe pas krijimit të prototipeve (shembull: tanku francezo-gjerman i paraqitur në 2018, ende pa prodhim).
Rreziku është që, për shkak të vonesave, të zhvillohen sisteme që tashmë janë të tejkaluara. Sot, cikli i përmirësimit të teknologjisë ushtarake nuk zgjat dekada, por vetëm pak vite.
Një sfidë e madhe është prodhimi i çipave dhe komponentëve elektronikë, pasi Kina po del nga roli i furnizuesit kryesor. “Libri i bardhë” parashikon fonde të përbashkëta për zhvillimin e bazës shkencore-industriale brenda BE-së, duke ulur varësinë nga importi dhe ndikimi gjeopolitik.
Çfarë i mungon BE-së?
Nëse BE-ja nuk kishte arritur deri në vitin 2022 të prodhonte në seri raketa, dronë dhe artileri, Rusia po. Sot Rusia prodhon:
- Mbi 1.400 raketa lundrimi në vit;
- Më shumë se 1 milion FPV dronë në vit;
- Mbi 7.000 dronë Shahed dhe Lancet në vit.
Ndërkohë, BE-ja nuk ka as edhe një linjë prodhimi të bashkërenduar për dronë.
Këtu mund të hyjë Turqia, si furnizues dhe trajnuese për luftë me dronë – dhe deri diku edhe Ukraina, që ka përvojë dhe nevojë për zhvillim të përbashkët.
Një tjetër hendek është në prodhimin e municionit artilerik. Përmes planit “Ammunition Plan 2.0”, kapacitetet e BE-së mund të arrijnë deri në 1.5 milion granata në vit. Rusia, ndërkohë, prodhon 3.5 deri në 4.5 milion.
Këto janë mësimet e luftës në Ukrainë, që duhet të përfshihen në strategjitë nëse BE-ja synon të arrijë ndonjëherë një paritet të afërt me Rusinë – ky paritet përmendet si “veriu” i busullës strategjike së BE-së.
Doktrina “Iriqi” për Ukrainën
Ndër të gjitha planifikimet, më e rëndësishmja është parandalimi i mëtejshëm i Rusisë nga agresioni ndaj Ukrainës. “Spremnost 2030” rekomandon doktrinën e Tajvanit – “Doktrina e Iriqit” për Ukrainën.
Kjo nënkupton:
- Armatim dhe trajnim mbrojtës, të përputhshëm me standardet e NATO-s;
- Ndërtim i një platforme që e bën sulmin rus shumë të kushtueshëm;
- Krijimi i një koalicioni ushtarak manovrues, me kapacitete të transportit ajror dhe logjistikë të pavarur nga SHBA-të.
Por edhe për këtë, kushti më thelbësor është uniteti politik i BE-së – i cili do të jetë shumë më i vështirë për t’u ndërtuar sesa dhjetëra haubica apo raketa./Gazetaere
