Naxhi Selimi ka kaluar nga pozita e punëtorit sezonal në ndërtim, në shkallën e lektorit të gjermanishtes në Universitetin e Edukimit në Schwyz
Nëse në Zvicër ekziston diçka si ëndrra amerikane e tipit “nga pastruesi i enëve te milioneri”, atëherë biografia profesionale e Naxhi Selimit e pasqyron këtë më së miri për rrethanat zvicerane. Ai, gradualisht ka kaluar nga pozita e tij si punëtor sezonal në ndërtim dhe pastrim, në shkallën e lektorit të gjermanishtes në Universitetin e Edukimit në Schwyz.
Në një intervistë të zhvilluar me të, z. Selimi flet për rrugën e tij profesionale në Zvicër, për sistemin arsimor zviceran, problemet specifike me të cilat përballen gjatë shkollimit nxënësit dhe familjet me prejardhje të huaj etj.
Albinfo.ch: Z. Selimi, a mund të na tregoni diçka për karrierën dhe historinë tuaj të suksesit si emigrant në Zvicër?
Naxhi Selimi: Unë vij nga Maqedonia e Veriut dhe tashmë kam kaluar më shumë se gjysmën e jetës sime në Zvicër. Karriera ime është jospektakulare. Kam studiuar gjuhë dhe letërsi në Universitetin e Prishtinës, në Kosovë. Këtu në Zvicër jam kualifikuar si mësues i shkollës fillore dhe të mesme. Kam doktoruar në shkencat e arsimit në Universitetin e Oldenburgut në Gjermani dhe në studimet kulturore dhe letrare në Universitetin e Shkupit, në Maqedoninë e Veriut. Gjatë katër viteve të para si punëtor sezonal në Zvicër, kam punuar si punëtor ndihmës në pastrim dhe ndërtim, pastaj si përkthyes zyrtar në Bernë, mësues i shkollës fillore në Cyrih, asistent kërkimor në Drejtorinë Arsimore të Cyrihut, asistent i lartë në Universitetin e Fribourgut dhe që nga viti 2014 si mësues i gjermanishtes në kantonin Schwyz. Gjuhët dhe arsimi janë dy fusha që kanë formësuar jetën time profesionale për më shumë se tridhjetë vjet. Për mua, gjuhët janë shumështresore dhe magjepsëse. Arsimi ka të bëjë me të gjithë dhe është një nga burimet më të rëndësishme në shoqërinë zvicerane. Prandaj është një privilegj për mua të kontribuoj në fushën e gjuhës dhe arsimit. Rruga ime e karrierës në Zvicër është mjaft atipike, por korrespondon me atë të një personi me prejardhje migrimi që ka ecur përpara në atdheun e ri me zell, disiplinë, këmbëngulje dhe kureshtje: punëtor ndihmës, përkthyes, mësues, asistent hulumtues, asistent i lartë, profesor.
Albinfo.ch: Çfarë mund të na thoni për historinë e shkollave fillore në Zvicër?
Naxhi Selimi: Një përshkrim i hollësishëm i zhvillimit historik të shkollës fillore zvicerane do të dilte jashtë qëllimit të kësaj interviste. Për këtë arsye unë po kufizohem në disa pika kyçe: Shkolla fillore e sotme e ka origjinën në shekullin e 17-të. Megjithatë, fillimisht ishte konfesionale (fetare). Vetëm nga mesi i shekullit të 19-të ajo u themelua si shkollë fillore shtetërore, publike. Në vitin 1832 u miratua një ligj arsimor. Pas kësaj, shkollës fillore iu dha plani mësimor dhe materialet mësimore të detyrueshme. Shkolla fillore u bë kështu shtylla kurrizore e sistemit shkollor dhe si e tillë, u pasqyrua në jetën shoqërore. Që atëherë, shkollimi ishte i detyrueshëm për gjashtë vjet, njëlloj si për vajzat ashtu dhe për djemtë. Fillimisht, kriteret kantonale kërkonin që në shkollën fillore duhet të mësohen: feja, leximi, shkrimi, aritmetika dhe këndimi. Materiali shkollor, i cili më pas përfshinte edhe lëndë reale si historia, gjeografia dhe historia e natyrës, u laicizua në një farë mase dhe u zhvillua kështu në arsim të përgjithshëm. Arsimi fillor financohej nga shteti, megjithëse në varësi të zhvillimeve politike dhe ekonomike, ndonjëherë kishte dallime të mëdha, jo vetëm në Zvicër, por në mbarë Evropën. Në Zvicër, për shembull, kantonet e zhvilluan sistemin shkollor kryesisht në mënyrë autonome, sepse qeverisë federale, kur ajo u themelua në vitin 1848, nuk i ishin dhënë kompetenca për të kontrolluar dhe zhvilluar shkollat fillore.
Me rritjen e industrializimit, urbanizimit dhe modernizimit social, shkolla fillore u zhvillua në një sistem të mbështetur gjerësisht. Këtu duhet përmendur se cilësia e kushteve në atë kohë nuk duhet të krahasohet me shkollën fillore të sotme në Zvicër: klasat ishin shumë më të mëdha se sot, ato ishin të pajisura shumë ndryshe dhe mësuesit paguheshin dhe trajnoheshin ndryshe. Në ndryshim nga sot, shkolla fillore nuk ishte e organizuar në mënyrë uniforme në atë kohë. Vetëm në shekullin e 20-të sistemi shkollor gjeti gjithnjë e më shumë mbështetje nga popullata e përgjithshme. Kur shteti mori përsipër ofrimin e arsimit, mësuesit u trajnuan në kolegjet e trajnimit të mësuesve dhe përfundoi mbikëqyrja fetare e shkollave. Drejtuesit e punësuar të shkollave kishin për detyrë t’u jepnin fëmijëve të moshës shkollore përmbajtje arsimore laike dhe vlera qytetare.
Gjatë njëqind vjetve të fundit, shkolla fillore është zhvilluar, duke u shndërruar në një shtyllë qendrore të sistemit arsimor, i cili merr parasysh kushtet sociale në një botë të globalizuar përmes kërkimeve, diskutimeve të specializuara, bashkëpunimit dhe konkurrencës. Mirëpo, pa arritjet e mëdha të personaliteteve të njohura si Pestalozzi, Rousseau, Piaget apo Aebli, shkolla fillore zvicerane dhe në këtë mënyrë arsimi zviceran, nuk do të ishin bërë kjo që është sot, përkatësisht një burim i domosdoshëm i shoqërisë dhe baza e prosperitetit.
Albinfo.ch: A ka qenë gjithmonë e vetëkuptueshme në Zvicër që si djemtë, ashtu dhe vajzat të mund të shkojnë në shkollë?
Naxhi Selimi: Në parim, qasja në arsimin fillor ishte e mundur për vajzat dhe djemtë. Megjithatë, vajzat dhe djemtë mësoheshin së bashku vetëm gjatë shkollës fillore trevjeçare dhe veçmas nga klasa e katërt, pra nga Realschule. Një veçori tjetër lidhet me lëndët shkollore: ndërsa djemtë që shkojnë në shërbimin ushtarak duhet të përgatiten, të frekuentojnë lëndën “amtare” të gjimnastikës si standard, nga ana tjetër punëdorja dhe ekonomia shtëpiake llogariteshin si lëndë të detyrueshme për vajzat. Mendohej se gjermanishtja dhe matematika ishin më pak të rëndësishme për këto të fundit, ndaj duhet të lehtësoheshin duke reduktuar frekuentimin e orëve në këto lëndë. Edhe pse koncepti i shkollës fillore quhej “arsim për të gjithë”, në praktikë lëndët shkollore trajtoheshin ndryshe dhe sipas gjinisë. Kjo mund të përshkruhet edhe si praktikë shkollore me standarde të ndryshme për vajzat dhe djemtë.
Albinfo.ch: Çfarë roli luanin notat?
Naxhi Selimi: Notat janë të vjetra sa vetë shkolla fillore. Kjo temë karakterizon, i jep formë shkollës fillore dhe gjithë sistemit arsimor deri më sot. Në rrethet profesionale dhe në praktikë kjo diskutohet në mënyrë mjaft kontroverse dhe shpesh shkakton emocione të larta. Unë kam mundur ta vëzhgoj këtë nga afër. Kështu, për shembull, gjatë punës sime të mëparshme në Departamentin e Arsimit të Kantonit të Cyrihut kam kuptuar se vlerësimi i notave perceptohet dhe mbrohet nga shumë ekspertë dhe prindër si një pjesë integrale e shkollës. Megjithatë, në literaturën e specializuar ka artikuj nga mësues të njohur në vendet gjermanishtfolëse, të cilët prej dekadash kërkojnë heqjen e notave. Zërat kritikë supozojnë se notat shkaktojnë stres për shumë nxënës dhe kanë një ndikim negativ në procesin e tyre të të mësuarit. Ato gjithashtu, sipas tyre bëjnë që personat e prekur të humbnin interesin për përmbajtjen. Përveç kësaj, notat janë një mjet përzgjedhjeje dhe shoqërohen me padrejtësi.
Shikuar objektivisht, notat në fakt përdoren për përzgjedhje, por në të njëjtën kohë përfaqësojnë arritjet e nxënësve. Përveç kësaj, disa prindër – me sa duket për shkak të përvojës së tyre shkollore – dëshirojnë që fëmijët e tyre të vlerësohen. Megjithatë, ka edhe prindër që ndjekin shkollat pa nota, siç janë shkollat Montessori ose Steiner, dhe nga përvoja e tyre e dinë se i ashtuquajturi vlerësim formues në formën e komenteve dhe pa nota numerike e mbështet më mirë procesin mësimor. Vëzhgimet e mia në praktikë dhe reagimet nga studentët e veçantë tregojnë se disa nxënës mësojnë duke u fokusuar në notat dhe më pak për të thelluar njohuritë e tyre për tema të caktuara. Por ka edhe nxënës konkurrues të cilët, pavarësisht nga notat, thellohen në përmbajtjen e lëndëve mësimore dhe i shohin notat si një produkt natyral të performancës së tyre. Fatkeqësisht, nuk ka zgjidhje “të patentuar”. Dhe, që është më e rëndësishme: heqja e notave në shoqërinë zvicerane – të paktën për momentin – nuk e ka shumicën.
Albinfo.ch: Nxënësit e mirë sjellin nota të mira në shtëpi, ndërsa për notat e këqija janë fajtorë fëmijët. A do të thotë kjo se detyra/përgjegjësia e prindit për rritjen e fëmijëve me kaq është kryer apo, e thënë ndryshe, si do ta ndriçonit këtë shprehje nga pikëpamja pedagogjike?
Naxhi Selimi: Edhe kjo pikë duhet parë në një mënyrë të diferencuar, sepse prindërit, veçanërisht ata pa njohuri të pamjaftueshme të gjermanishtes, mund t’i mbështesin fëmijët e tyre vetëm në një masë të kufizuar ose aspak në çështjet e shkollës. Nga pikëpamja shkollore, përgjegjësia për suksesin apo dështimin në shkollë nuk është vetëm e fëmijës, por duhet të bëhet dallimi ndërmjet fushës së përgjegjësisë së mësuesit, prindërve dhe fëmijës. Por kur prindërit nuk kanë kohë të mjaftueshme apo kompetencë gjuhësore për të ndihmuar fëmijët e tyre, atëherë rasti është pak më i veçantë. Sepse këta fëmijë i janë lënë vetvetes dhe janë të mbingarkuar nga shkalla gjithnjë në rritje e vështirësisë së materialit shkollor. Është e padiskutueshme që fëmijët kanë nevojë për mbështetjen e prindërve të tyre, pavarësisht se sa të talentuar për shkollë janë ata. Të ashtuquajturit prindër “larg arsimit” shpesh nuk janë të vetëdijshëm se përzgjedhja bëhet herët në sistemin shkollor zviceran dhe supozojnë se fëmijët e tyre disi do t’ia dalin vetë. Nga biseda me shumë prindër migrantë, e di se shumë prej tyre kënaqen shpejt dhe, sapo të bëhet transferimi, duhet të kuptojnë se performanca e fëmijëve të tyre nuk është e mjaftueshme për t’u caktuar në një departament shkolle më kërkues. Prandaj do të doja t’i inkurajoja të gjithë prindërit që të mos i lënë asgjë rastësisë dhe të shoqërojnë procesin mësimor të fëmijëve të tyre që në fillim ose të organizojnë mbështetje të jashtme nëse nuk mund të ndihmojnë personalisht. Sepse çdo frang i investuar në edukimin e fëmijës suaj i shpërblehet fëmijës në planin afatgjatë. Në të njëjtën kohë, për mendimin tim, është edhe detyrë e shkollës që të mbështesë të gjithë nxënësit në mënyrë që ata të ndjekin mësimet pa vështirësi dhe më vonë të japin një kontribut në shoqëri si individë të suksesshëm dhe të zotërojnë me sukses jetën e tyre.
