E përditshmja britanike The Guardian ka publikuar një histori për Al-Sawafirin, një palestinez që ka hapur një restorant në rrënojat e Khan Yunisit në Rripin e Gazës. Restoranti po funksionon mirë në çastet e qetësisë pas sulmeve izraelite, që pasuan arritjen e një armëpushimi disa javë më parë.
“Të enjten në mbrëmje në Khan Yunis, puna në restorantin e Al-Sawafirit po shkon mirë. Jo shumë larg prej aty, blloqe të tëra ndërtesash janë kthyer në rrënoja, por në këtë cep të vogël të qytetit në jug të Gazës, dëmet janë më të vogla. Raed al-Sawafiri, pronari dhe menaxheri, qëndron përpara një pjese pule që rrotullohet mbi skarë dhe buzëqesh. Çdo tavolinë plastike e tij është e zënë,” fillon rrëfimin The Guardian.
Al-Sawafiri deri vonë nuk kishte përvojë në fushën e restoranteve. Pasi ishte zhvendosur dhjetë herë gjatë një konflikti 16-mujor në Gaza, 23-vjeçari hapi restorantin e tij të parë në Rafah, qytetin më jugor të territorit, në fillim të këtij viti. Ai siguroi pajisje të vjetra dhe dërgoi babanë e tij në kufirin me Egjiptin për të blerë mish.
“Reagimi i njerëzve ishte i jashtëzakonshëm, por na duhej të iknim për shkak të sulmeve izraelite në Rafah dhe të shpërnguleshim në bregdet. Në fund vendosa të përpiqesha sërish në Khan Yunis dhe, falë Zotit, ia dolëm,” tha ai.
Restoranti është një ndër mijëra biznese të vogla që janë hapur gjatë luftës nga banorë të dëshpëruar për të mbijetuar ekonomikisht. Planifikuesit tani shpresojnë që nisma të tilla të ndihmojnë në përpjekjet për rindërtim, nëse armëpushimi mbahet dhe Donald Trump rishikon planin e tij për të marrë nën kontroll territorin, për të zhvendosur mbi 2 milionë banorë dhe për ta kthyer atë nga një “vend rrënimesh” në një “Rivierë të Lindjes së Mesme.”
Al-Sawafiri rrezikoi vdekjen ose lëndimin për të pajisur restorantin e tij, duke eksploruar pjesë të ndryshme të Gazës pavarësisht ofensivës izraelite, e cila shkatërroi pjesë të mëdha të territorit.
“Ngandonjëherë duhej të ecja për kilometra për të sjellë ujë, dhe herë të tjera kërkoja pajisje në vende si Deir al-Balah dhe Rafah, duke i blerë ato me çdo çmim. Ishte e vështirë të gjeja kuzhinierë të aftë dhe erëza cilësore, por nuk hoqa dorë,” tregoi ai.
Ekzistojnë vetëm disa objekte të tilla, por popullariteti i tyre është dëshmi e vendosmërisë së palestinezëve në Gaza, thonë vëzhguesit, në një vend ku mbi 90 për qind e shtëpive janë dëmtuar ose shkatërruar, së bashku me pothuajse të gjithë infrastrukturën bazë.
Projektime nga viti 2024 vlerësojnë se vetëm pastrimi i rrënojave në Gaza, të cilat janë të ndotura me kimikate toksike dhe bomba të pashpërthyera, do të kërkojë 15 vite punë me një flotë prej 100 kamionësh.
Megjithatë, shumë banorë të Gazës thonë se janë të vendosur të rindërtojnë. Në rrjetet sociale ata publikojnë video ku tregojnë përpjekjet për të pastruar shtëpitë e tyre nga rrënojat ose kamionë të vegjël me pica që lëvizin mes mbetjeve.
“Ata janë heronj. Është mbinjerëzore, aftësia e tyre për të jetuar dhe për të përballuar. E kemi këtë në gjak. Nuk do të jetojmë nga mëshira në një kamp refugjatësh. Jam palestineze dhe kurrë nuk kam parë një qëndresë të tillë si ajo që shoh në Gaza,” tha Yara Salem, ish-drejtoreshë ekzekutive e Bankës Botërore me seli në Ramallah, e cila ka punuar me komunitetet e Gazës për një plan të ri rindërtimi.
Të enjten në mbrëmje në Khan Yunis, familje të ndryshme u ulën për darkë në restorante si ai i Al-Sawafirit, disa për herë të parë që nga fillimi i konfliktit në tetor të vitit 2023.
“Herën e fundit dolëm tri ditë para se të fillonte lufta. E gjithë familja shkoi për piknik para fillimit të vitit shkollor për fëmijët tanë. Daljet ishin të shpeshta dhe u jepnim fëmijëve gjithçka që kërkonin. Por tani kemi humbur shtëpinë dhe të gjitha kursimet, kështu që është shumë e vështirë. Për këtë një mbrëmje, mund t’i harrojmë problemet tona,” tha Nivin Qadeh.
Familja e Qadehut u zhvendos nga shtëpia e tyre në lindje të Deir al-Balahut në fillim të ofensivës izraelite, në të cilën u vranë të paktën 47,000 njerëz, kryesisht civilë.
“Frika nga rikthimi i luftës ende ekziston, sepse armëpushimi është i kushtëzuar dhe jo i përhershëm. Kam shumë frikë se lufta do të rikthehet si më parë. Nuk e dimë çfarë do të ndodhë më tej, por ne po përfitojmë maksimalisht nga çdo minutë e armëpushimit për të ndjerë pak stabilitet psikologjik dhe për t’iu kthyer jetës normale, sado pak,” shtoi Qadeh.
Pavarësisht përpjekjeve të organizatave humanitare, ushqimi në Gaza mbetet i pamjaftueshëm. Ndërsa disa çmime ranë mes dhjetorit 2024 dhe janarit 2025, shumë artikuj të nevojshëm janë deri në 12 herë më të shtrenjtë se para luftës. Sipas OKB-së, një e treta e familjeve të anketuara raportuan përmirësim të qasjes në ushqim, por shumë ende konsumojnë vetëm bukë dhe perime të konservuara. Statistikat më të fundit tregojnë se mbi një milion njerëz përballen me “nivel të lartë të pasigurisë ushqimore” ose më keq.
Karburanti gjithashtu është një problem i madh, me mungesë të energjisë elektrike dhe gazit. Prej muajsh, plastika dhe druri i ricikluar janë përdorur për gatim, por edhe këto materiale tani janë të pakta.
Ata që kanë të ardhura të rregullta mund të përballojnë herë pas here një vakt në restorant. Sihaam Abu Ghmeil, 29 vjeç, që punon për një organizatë ndërkombëtare joqeveritare, tha se kishte ardhur në restorantin Fahd në Khan Yunis për të blerë drekë për familjen e tij.
“Ky ka qenë gjithmonë një nga restorantet e mia të preferuara. Herën e fundit kam ardhur para luftës, të enjten në mbrëmje, menjëherë para fillimit të saj. Dolëm me familjen, darkuam jashtë, u shijuam ëmbëlsira dhe qëndruam deri vonë. Ishte ekskursioni ynë i fundit familjar. Dua t’i fshij plotësisht nga mendja të gjitha kujtimet e luftës. Në të ardhmen nuk dua të kujtoj asgjë nga kjo periudhë. Thjesht dua të mbaj kujtimet e bukura nga Gaza para luftës, nga frika se mos ato ditë rikthehen,” tregoi Abu Ghmeil.
Aty pranë, Ahmed Hamad, një 19-vjeçar nga Beit Hanuni, që para luftës ishte pjesë e një grupi kërcimesh tradicionale, po shijonte një kebab shawarma.
“Tani ndjejmë njëfarë lehtësimi falë armëpushimit dhe lëvizim më të qetë në rrugë. Tani mund të dalim, të shijojmë një shawarma ose të ulemi në kafene, gjë që është shumë e rëndësishme sepse duhet të gjejmë mënyra për të çliruar emocionet pas një periudhe kaq të gjatë tensioni,” tha ai.
Natën para fillimit të luftës, Hamad performoi në një restorant në kampin Jabaliya, që tani është kthyer në rrënoja.
“Atmosfera ishte shumë e bukur në ato ditë dhe nuk mund t’i harroj. Kur mendoj për ato çaste, ndiej një trishtim të thellë,” tha ai.
Ai nuk është ndër ata që planifikojnë rindërtimin e Gazës dhe shpreson për një jetë diku tjetër: “Do të jem një nga të parët që do të largohet sapo të hapet kufiri për udhëtarët, sepse situata këtu është bërë e pasigurt dhe preferoj të shkoj në një vend më të sigurt.”
