TOKA e verëbërësit dhe kultivuesit të ullirit Jure Sushac dikur ishte e mbuluar me ngrica në vjeshtë, por këtë vit moti i ngrohtë zgjati. Ishte 28 gradë në fund të tetorit kur ai, familja dhe miqtë e tij mblodhën ullinjtë. Ngrohja globale po shkakton përmbytje dhe thatësira shkatërruese kudo në botë, por në Hercegovinën jugore, kultivimi i ullirit po lulëzon për shkak të tij.
“Klima këtu ka ndryshuar,” tha Sušac për agjencinë franceze AFP: “Dimrat nuk janë më ekstremë. Ne praktikisht nuk ngrijmë më.”
Vendasit thonë se hera e fundit që ra borë atje ishte në shkurt të vitit 2012. Për shkak të temperaturave më të larta se normale, për të cilat nevojiten ullinjtë, prodhimi i ullinjve në BiH u trefishua nga 2015 në 2020, në 985 tonë.
“Nuk ka më rrezik që ullinjtë të ngrijnë në dimër,” shton Sushac, i cili planifikon të dyfishojë numrin e pemëve të tij në 400. Ai u inkurajua ta bënte këtë pas një korrje jashtëzakonisht të mirë prej pesë tonësh ullinj, që duhet të japin rreth 16 litra vaj për 100 kilogramë.
Tallje me fqinjët
Në vitin 1989, Sušac ishte ndër të parët në rajon që guxoi të mbillte disa pemë ulliri. “Kam pyetur për këshilla disa fqinjë të moshuar, të cilët më thanë se askush këtu nuk e kishte bërë këtë dhe madje qeshën me mua”.
“Por unë vërtetova se ata e kishin gabim,” thotë Sušac, i cili menaxhon një pronë prej tre hektarësh me familjen e tij, rreth tridhjetë kilometra larg bregdetit kroat të Adriatikut.
Sipas analizës së Institutit Federal Agro-Mesdhetar (FAZ) në Mostar, “tendencat tregojnë se ngrohja globale po i zhvendos ullishtat më në veri”.
Statistikat e motit konfirmojnë situatën në terren. “Kohëzgjatja e periudhës me temperaturë mesatare ditore mbi 15 gradë Celsius është shumë e rëndësishme për ullinjtë”, thotë agrometeorologu Nedzad Voljevica. Tani ka 192 ditë të tilla në vit në pjesën e Hercegovinës ku rritet ulliri, që është 18 ditë më shumë se mesatarisht nga viti 1961 deri në vitin 1990, shton Voljevica.
Temperaturat e larta shoqërohen me më pak shi, por ky nuk është problem në Bosnje dhe Hercegovinë, pasi është një vend, nivelet e ujërave nëntokësore të të cilit janë ndër më të lartat për frymë në Evropë. Ashtu si shumë ullishte në Hercegovinë, Sušac shpoi një pus të thellë 300 metra që siguron një sistem vaditjeje për ullishtat e tij.
“Nuk mund të bëjmë Mercedes, por mund të bëjmë vaj ulliri”
Kultivimi i ullinjve në Bosnje dhe Hercegovinë ka nisur që nga viti 2005 dhe mbillen 10,000 deri në 15,000 pemë në vit, thotë kreu i FAZ, Marko Ivankoviq. Këtë vit, atje do të prodhohen 300,000 litra vaj ulliri ekstra të virgjër, që është një pjesë e vogël e prodhimit botëror prej 3.1 milionë tonësh.
Megjithatë, kultivuesit hercegovinas të ullirit, duke përfshirë Sušac, fitojnë medalje në garat në Kroaci, lideri rajonal në këtë sektor. Madje njëri prej tyre fitoi një medalje të artë në Konkursin Botëror të Ullirit NYIOOC, një nga më prestigjiozët në botë.
“Ullinjtë japin rezultatet më të mira, nivelet më të larta të polifenoleve (molekula me veti antioksiduese) pikërisht në skajin e Mesdheut, ku jemi ne”, pohon kultivuesi Slavko Ramljak, i cili ka 1300 ullinj.
“Mercedes nuk bëjmë dot, por mund të bëjmë vaj ulliri të mirë”, shton 70-vjeçari.
