Tërmetet e forta kanë shkaktuar shembjen e ndërtesave të larta në pjesë të Turqisë jugore dhe Sirisë veriore, duke vrarë më shumë se 2000 persona ndërsa ekipet e shpëtimit kërkojnë të mbijetuarit.
Dy linja të mëdha thyerje përgjatë Pllakës së Anadollit kanë shkaktuar tërmete të shumta të mëdha. Tërmeti fillestar me magnitudë 7.8 të hënën në mëngjes, i ndjekur nga një tërmet me magnitudë 7.6 orë më vonë, ishte i njëjtë me atë që vrau rreth 30,000 njerëz në vitin 1939 në Turqinë verilindore. Një tërmet me magnitudë 7.4 goditi qytetin perëndimor të Izmit në vitin 1999, duke vrarë më shumë se 17,000 njerëz.
Ekspertët thonë se disa faktorë e përkeqësuan ngjarjen sizmike.
“Një nga arsyet pse numri i viktimave është kaq i lartë është cilësia e dobët e ndërtesave,” i tha Al Jazeera Mustafa Erdik, një profesor në Observatorin Kandilli të Universitetit Bogazici dhe Institutin e Kërkimeve të Tërmeteve të Stambollit.
Strategjia Kombëtare e Turqisë për Tërmetet 2012-2023 dhe Plani i Veprimit nënvizon se si migrimi masiv dhe i shpejtë gjatë viteve 1950 çoi në zhvillimin urban të monitoruar dobët, duke i bërë qytetet “kritikisht të prekshme” ndaj rreziqeve natyrore.
Pas tërmetit të vitit 1999, institucionet turke kuptuan nevojën urgjente për të reduktuar rreziqet në vendin e prirur ndaj tërmeteve dhe vitin e ardhshëm u miratua legjislacioni për të zbatuar kontrollet e detyrueshme të projektimit dhe inspektimet e ndërtimit në të gjitha ndërtesat.
Megjithatë, ndërtesat e ndërtuara sipas rregullave të projektimit rezistente ndaj tërmeteve janë ende në pakicë.
“Ato që u shembën datojnë para vitit 2000”, tha Erdik.
Gati 2,900 ndërtesa në të gjithë Turqinë juglindore janë shembur deri më tani, sipas agjencisë shtetërore të fatkeqësive.
Midis tyre janë të paktën dy spitale, një në Hatay dhe një në Iskenderun, tha korrespondentja e Al Jazeera në Stamboll, Sinem Koseoglu.
Ajo shtoi se lartësia e madhe e shumë ndërtesave po i ndërlikon përpjekjet e shpëtimit pasi ende po regjistrohen pasgoditje.
Një tjetër arsye për numrin e madh të viktimave është koha kur ndodhi tërmeti i parë. Ndodhi kur njerëzit ishin duke fjetur në orën 04:14 të mëngjesit me orën lokale, dhe shumë prej tyre u bllokuan nën rrënoja.
Autoritetet turke matën një tjetër tërmet me magnitudë 7.6 në orën 13:24 me orën lokale, katër kilometra në juglindje të qytetit Ekinoz në Kahramanmaras, ku një tërmet me magnitudë 7.8 goditi disa orë më parë.
Pamjet e drejtpërdrejta nga mediat lokale tregojnë ndërtesa të shumta të shembura në qytetin e Malatya gjatë tërmetit të fundit të fuqishëm.
Jo vetëm ndërtesat moderne u dëmtuan. Kalaja e Gaziantepit, e cila daton në Mbretërinë Hitete dhe u zgjerua nën Perandorinë Romake, është shembur pjesërisht.
Pamjet e publikuara nga mediat lokale tregojnë pjesë të kështjellës duke rënë në rrugën më poshtë. Qeveria turke ka shpallur gjendjen e jashtëzakonshme të nivelit 4, e cila përfshin thirrjen për ndihmë ndërkombëtare, si dhe mobilizimin e të gjitha forcave kombëtare.
Chris Elders, një profesor në Universitetin Curtin të Australisë, tha se thellësia fillestare e tërmetit prej rreth 18 km gjithashtu ndihmoi për ta bërë atë veçanërisht shkatërrues.
Në thellësi të cekët, tha ai, “energjia e çliruar nga tërmeti do të ndihet mjaft afër sipërfaqes me intensitet shumë më të madh se sa nëse do të ishte më thellë në kore.”
Naci Gorur, një sizmolog në Akademinë Turke të Shkencave, u bëri thirrje zyrtarëve lokalë që të kontrollojnë menjëherë për çarje në diga në rajon për të parandaluar përmbytjet potencialisht katastrofike.
Sirisë i mungojnë burimet për t’iu përgjigjur emergjencave
Në Sirinë fqinje, ndërtesat thuhet se janë shembur në një brez përgjatë kufirit turk që shtrihet nga Alepo dhe Hama deri në qytetin turk të Dijarbakirit, më shumë se 330 km në verilindje.
Organizatat e ndihmës kanë frikë se numri aktual i të vdekurve në Siri, më shumë se 750 persona, mund të rritet pasi ekipet e shpëtimit janë jashtëzakonisht të pamjaftueshëm për t’iu përgjigjur urgjencës.
“Makinat janë të vjetra dhe nuk ka mjaft ekskavatorë për të ndihmuar,” tha për Al Jazeera Mey Al Sayegh, zëdhënëse e Federatës Ndërkombëtare të Shoqatave të Kryqit të Kuq dhe Gjysmëhënës së Kuqe.
Tanya Evans, drejtoreshë e Komitetit Ndërkombëtar të Shpëtimit në Siri, tha se tërmeti ishte “një tjetër goditje shkatërruese për kaq shumë grupe vulnerabël që tashmë po luftojnë pas vitesh konflikti”.
Raportet fillestare nga stafi i saj në terren treguan se ndikimi ishte shkatërrues në zonat ku jetojnë një numër i madh familjesh të zhvendosura dhe të cenueshme, pikërisht kur një stuhi dëbore goditi vendin dhe temperaturat ranë.
“Ky tërmet vetëm do të rrisë sasinë dhe ashpërsinë e nevojave në terren,” tha Evans.
